Who's Afraid of Virginia Woolf?-Kim Korkar Hain Kurttan? (1966)

Yapımı: 1966 - ABD
Tür: Dram,  Romantik
Süre: 131 Dakika
Yönetmen: Mike Nichols
Oyuncular: Elizabeth Taylor,  Richard Burton,  George Segal,  Sandy Dennis,  Frank Flanagan, Agnes Flanagan
Senaryo: Ernest Lehman, Edward Albee (Oyun)
Yapımcı: Ernest Lehman
IMDb Puanı: 8.1
Benim Puanım: 9

Kim Korkar Hain Kurttan? belki de benim en sevdiğim filmlerden bir tanesi. Onun hakkında yazmayı da ne zamandır istiyordum. Bugün D&R'da gezerken DVD'sinin gözüme ilişmesi üzerine filme duyduğum sevgi ve saygı depreşti ve bu yazıyı yazmaya karar verdim.

Öncelikle gözlemlediğim; bu filmi izleyen seyircinin iki yönde yorum yapıyor: Film bir başyapıt ve oyunculuk dersi diyorlar ya da çok sıkıcı, neden bu kadar Oscar aldığı ve IMDb'de 250 filmden biri olduğunu anlayamadık. Ben apaçık ki ikinci tarafta değilim. Ama şunu da belirtmek gerekir ki şayet sinema bir sanatsa her sanat eserinde olduğu gibi izleyici (ya da türüne göre okuyucu, dinleyici vs.) filmi sevmek zorunda da değil. Bu film için konuşacaksak filmin her kesimden seyirciye hitap ettiğini söyleyemem. Aslında standart bir sinema filmi de değil. Tiyatro uyarlamalarının avantajlarına ve dezavantajlarına sahip.

Malumunuz, en sevdiğim yönetmen Alfred Hitchcock genelde tiyatro oyunu yazarlarını işe almayı sevdiğini söylüyor. Sebebini de çok basitçe açıklıyor: Tiyatronun sinemadan farkı çok nettir. Kurgu-montaj yoktur, seyirci, oyuncunun nefesini dahi hisseder. Bu sebepten tiyatro, oyunun türü en olursa olsun seyircisinin ilgisini çekmek, akıcı ve seyredilebilir olmak zorundadır. Hitchcock sineması açısından konuşursak da yazar, gerilimi sürekli ayakta tutmalıdır, oyun sıkıcılıktan uzak olmalıdır. İlk dönem Hitchcock filmlerinden 39 Steps, tek plan denemesi Rope, başarılı altın çağ filmlerinden Dial M for Murder Hitchcok'un direkt tiyatro uyarlamalarından. Onun haricinden de belli başlı hikayeleri senaryolaştırması için tiyatro kökenli yazarları işe almıştır sık sık. Peki bu filmin ve bütün anlattıklarımın Hitchcock'la bağlantısı ne?

Filmin kamera arkasında Elizabeth Taylor ve Richard Burton

Öyle bir bağlantı yok aslında. Tek bağlantı Ernest Lehman olsa gerek. Bu filmin senarist ve yapımcısı Ernest Lehman 1959 Hitchcock'la çalışarak büyük bir başarı elde etti. Usta için-onun katkılarıyla-yazdığı North by Northwest hala daha Hollywood'un en özgün senaryolarından biri kabul ediliyor. Olağanüstü bir romantik-komedi-gerilim-casusluk draması. Hitchcock'la Lehman'ın yolları ustanın son filmi Family Plot'ta tekrar kesişiyor sonrasında.

Aslında Kim Korkar Hain Kurttan? Lehman'ın yazdığı bir oyun falan değil. 1962 senesinde Amerikan Tiyatrosu'nun başarılı ve genç isimlerinden Edward Albee'nin yazdığı bir oyun bu. İlk başta filmi de Albee yazacakmış ama çok yüksek bir fiyat istediği için yapımcı Lehman, zaten yetenekli bir senarist de olduğu için, filmi yazmaya karar vermiş. Senarist olmamasına rağmen Albee oyununun filmleştirilmesi için 500.000$ almış. Bir de senaryoyu yazsaydı isteyeceğini siz düşünün.

Zaten Kim Korkar Hain Kurttan? döneminin (yani 1966'ya kadar Amerika'da çekilmiş) en pahalı siyah beyaz filmiymiş. Bunda başrol oyuncuları efsanevi Elizabeth Taylor ve Richard Burton'ın da payı var tabi ki. Taylor 1.100.000$ alırken Burton 750.000$ almış ve film toplamda 2.350.000$'a mâl olmuş.

Kısaca konusundan bahsetmek gerekirse: Kim Korkar Hain Kurttan? üniversitede tarih profesörü olan George'un ve onun aynı zamanda üniversite rektörünün kızı olan Martha'nın, üniversiteye yeni gelen biyoloji profesörü Nick ve onun eşi Honey'i evlerine davet etmeleriyle başlıyor. Tiyatro uyarlaması olduğu için filmin de %90'u onların evinde geçiyor. Film boyu Martha'nın George'u aşağılaması, Nick'e asılması, George'un Martha'ya yaptığı misillemeler ve ev sahibi çiftin genç çifte yaptığı zeka ve laf oyunlarına şahit oluyoruz.

Film tiyatro uyarlaması ve az karakterli olduğu için en önemli unsurlar oyunculuklar oluyor. Richard Burton ve Elizabeth Taylor gerçek hayatta da evliler, malum. 64'te evleniyorlar ve 74'te boşanıp 75'te yeniden evleniyorlar. Epey fırtınalı ve bilinen bir ilişkileri var. Filmin en önemli dinamiklerinden biri de bu herhalde. Gerçek hayatta da tutkulu ve fırtınalı bir evlilik hayatları olan Burton ve Taylor bu filmde kariyerlerinin en üstün performanslarını sergiliyor desek yanlış söylemiş olmayız sanırım. Liz Taylor bu filmle ikinci ve son Oscar'ını kucaklıyor. George Segal ve Sandy Denis ise iki büyük başrolün yanında ezilmiyorlar.

Filmle ilgili en dikkat çekici şey performanslar sanırım ancak bir noktaya daha dikkat çekmek istiyorum. Bu film usta yönetmen Mike Nichols'ın ilk sinema filmi. Kim Korkar Hain Kurttan? apaçık ki olağanüstü bir ilk film ve o dönemde de Nichols'ın bu film ışığında epey gelecek vaat ettiğinden eminim. Görüntü yönetmeni Haskell Wexler "Diğer yönetmenlerin yıllar boyu öğrendiklerini Mike günbegün öğreniyordu." diyor.

Haskell Wexler'den bahsetmişken Wexler, film için seçilen ilk görüntü yönetmeni değil. İlk önce Oscar Ödüllü Harry Stradling (Hitchcock'un Suspicion'ının görüntü yönetmeni) bu göreve uygun görülmüş ama filmi çekerken ışık ve açılar yardımıyla Elizabeth Taylor'ı "güzelleştirmeye" çalıştığı gerekçesiyle Nichols işine son vermiş ve yerine Wexler'i seçmiş. Nichols, Martha'nın aynen oyunda tasvir edildiği gibi olmasını istediği için Elizabeth Taylor 14 kilo almış. Oyundaki Martha 52 yaşında, alkolik, çirkef, azgın ve insanı aşağılamayı seven bir kadın. Taylor da alışık olduğumuz genç, güzel, seksi, etkileyici imajından daha uzak ve karakterler eve girdiği andan itibaren her şeyiyle Martha'yla bütünleşmiş halde bu filmde.
Martha için ayrı bir parantez açmak gerekir herhalde. Sanıyorum ki Amerikan Tiyatrosu'nun en önemli ve en incelenesi karakterlerinden biri. Geçtiğimiz sezon oyun atölyesinde oynanmıştı Kim Korkar Hain Kurttan?. Zerrin Tekindor'un yorumu Taylor'dan biraz farklıydı ama kendisinden gözünüzü almanız imkansız. İzlemeyenler kendilerini şanssız saymalı çünkü iki sezonun ardından oyun programda yer almadı. Belki bir başka bahara. Ancak şunu da belirtmeliyim ki Martha'yı oynamak için çok güçlü bir oyuncu olmanız gerek.

Kim Korkar Hain Kurttan? geçtiğimiz iki sezonda Oyun Atölyesi'nde oynandı

Filmin temel taşlarından bir tanesi de diyaloglar. Tiyatro uyarlaması olduğu için görüntüden ziyade diyaloğa dayalı bir film olduğu söylenebilir. Martha, genç çiftin önünde George'u öyle bir aşağılıyor ki George'la birlikte siz de yerin dibine giriyorsunuz. George da Martha'dan geri kalmıyor ve sürekli Martha'yı aşağılıyor ama ikisi arasında ciddi bir üslup farkı var. George, Martha'nın sözleri karşısında sessiz, sakin bir tavır takınırken laf sokarken de aynı sükuneti sürdürüyor. Ama Martha saman alevi gibi söylenen her lafta yükseliyor, bağırıyor ama birden bire hiçbir şey olmamış gibi cilveli haline dönüveriyor. Çok ilginç bir çift cidden.
Oyun ve dolayısıyla film temel bazı noktalara ve çatışmalara dayanıyor. Filmin apaçık çatışması ise gerçek ve hayal. George ve Martha kendi deyimleriyle "oyunlar oynarken" siz söylediklerinin gerçek mi yoksa yalan mı olduğunu asla anlayamıyorsunuz. Anlayamadığınız tek şey bu değil. George'la Martha bütün bu hakaretlere, sulu şakalara ve sarkazmlara rağmen cidden birbirlerinden nefret mi ediyorlar yoksa gerçekten de birbirlerine aşıklar mı, son gelene kadar anlamak pek mümkün değil. Sıkça bahsedildiği gibi aşk ve nefret aslında aynı şeydir. En azından oyunda Albee bunu savunuyor gibi. Martha'yla George'un amaçları birbirini yok etmek. Bütün bu oyunların, laf sokmaların, kavgaların esas amacı bu aslında. Martha misafirlerin yanında "Eğer varolsaydın seni boşardım." diyor George. George da "Gırtlağına kadar çamura batmış durumdasın Martha. Bari burnuna kadar batsaydın da kafamızı dinleseydik biraz." diyor. İkisinin atışmasını izlemek dahi müthiş keyifliyken başta bahsettiğim, filmi sıkıcı bulan insanları anlamam çok mümkün değil. Ama elbette o güruha da saygı duyuyorum.

Film Amerikan Sinema Filmleri Derneği'nce "18 yaş ve altındankilerin ailesiyle izlemesi önerilir" şartı konulan ilk film olmuş. Aynı zamanda Cimmaron (1931)'dan beri aday gösterilebileceği bütün kategorilerden Oscar'a aday gösterilmiş ilk film. Film 13 Oscar Adaylığının 5'ini evine götürüyor. Elizabeth Taylor ve Sandy Dennis oyunculuk dalında bu ödülleri alırken Haskell Wexler görüntü yönetimi dalında Oscar'ı alıyor. Diğer iki dal ise Sanat Tasarımı ve Kostüm. 1966'dan sonra, Görüntü Yönetimi Dalında En İyi Oscar ödülü kategorisindeki renkli filmlere ayrı, siyah beyaz filmlere ayrı ödüller verme geleneği sona erdiği için bu film aynı zamanda en iyi siyah beyaz görüntü yönetimi dalında Oscar alan son film.

George rolü Burton'dan önce Jack Lemmon'a gitmiş ama bir süre sonra neden belirtmeden rolü istemediğini söylemiş. Bence Burton'ın George olması müthiş isabetli. Her ne kadar karakteri İngiliz aksanıyla canlandırdığı için eleştirilmiş de olsa hem tiyatro kariyeri hem de Liz Taylor'la evli olması bu uyarlamayı değerli kılan en önemli unsurlardan.

Oyunculukların yanı sıra sinematograf Wexler'in dediği çok doğru: Nichols sinemayı öğreniyor bu filmle. Mesela açılışta Martha'yla George'un yürüdüğü sahneyi gerçek bir kampüste çekmiş. Sonradan anladım ki sette de aynısını yapabilirmişim diyor. Ama en azından böyle tiyatro geleneğinden gelen bir filmde yakın planları kullanma konusunda çok akıllı davranmış. Bize oyun izler gibi çoğu oyuncuyu aynı anda görme imkanı veriyor. "Sürekli yakın planlardan kaçındım. Yakın planları yalnızca önemli laflar esnasında kullandım." diyor.

Kim Korkar Hain Kurttan? dört ayyaşın tatlı tatlı atışmasıyla başlayıp işlerin ayarının kaçmasıyla devam eden çok güçlü bir film. Çok edepsiz ve çok trajik bir film aynı anda. 2 saat 10 dakika kan, ter, gözyaşı hakikaten. Eğlencenin yeni tarzı denebilir. Bu kadar uyumlu bir cast ve bu kadar kuvvetli temsiller sinema tarihinde çok sık bulunan bir durum değil.

Elizabeth Taylor, Bette Davis'in Beyond the Forrest filmindeki repliğinin abartılı bir taklidini yapıyor ve George'a soruyor: "Bu hangi filmdendi? What a dump!"

İzlemeyenler bu harika filmi en kısa sürede izlemeli. Süresi ve kötü yorum yapanlar sizi yanıltmasın, harikulade bir film Kim Korkar Hain Kurttan?. Film hakkında söylenebilecek son şey: "George and Martha... Sad, sad, sad..."